Osmanlı’da Kundaktaki Bebeklerin Bile Potansiyel Bir Tehdit Olarak Görülüp Öldürüldüğü Kardeş Katli Nasıl Ortaya Çıkmıştı?

türkçe Devletin hanedan üyelerinin ortak malı olduğu anlayışı vardı.. Ülüş sistemi adını verdikleri bu gelenek gereği hanedanın her erkek üyesinin devlette söz hakkı vardı. Tahmin edilebileceği gibi bu durum birçok soruna neden olabilir. Geçmişinden ders alan hükümdar, “kardeş katli” uygulamasını başlattı.

Pek çok kişiye son derece öldürücü bir uygulama gibi görünen bu duruma padişah neden izin verdi? Bazısı devletin bekası için Kundaklamada 19 çocuğun katledilmesi tarihin gidişatını nasıl değiştirdi?

Osmanlı İmparatorluğu’nun kuruluşundan bu yana kardeşler arasındaki çekişmelerin çok eski bir tarihi var.

Osman Gazi, kuruluş döneminde amcası Dündar Bey’i öldürttü; Bu tür olayların erken bir örneği olarak kabul edilir. Osman Gazi, Dündar Bey’i Bizans hükümdarlarıyla işbirliği yapmakla suçlayarak onu ok veya yay ile vurarak öldürür.. Ancak sonraki yıllarda Fatih Sultan Mehmet Kanunnamesi’nde yer alan meşhur madde ile kardeşler arasındaki cinayetlerin hukuki zemine kavuşması ve resmiyet kazanması biraz zaman alacaktır.

1402 Ankara Savaşı’nda Yıldırım Bayezid’in Timur’a yenilmesiOsmanlı Devleti için büyük bir felakete neden oldu. Bu dönemde Yıldırım Bayezid’in beş oğlu arasında taht kavgaları başlamış ve bu nedenle Anadolu toprakları büyük bir kaosa sürüklenmiştir.

Çelebi Mehmet diğer kardeşlerini yenip tek hükümdar olarak tahta çıkana kadar binlerce insan öldü. kardeşler arasındaki çatışmalarda hayatını kaybetti.

Fatih’in hazırladığı Kanun-nâme-i Âl-i Osman’ın Bâb-ı Sani bölümünde bu konuyla ilgili bir yazısı vardı:

“Ve dünya kardeşlerinin nizamı hürmetine, herkese kendi çocuklarından saltanat verilmesi caizdir. Hatta alimlerin çoğunluğu buna tahammül edemiyor. Hafızanıza etkili olsunlar.”

Bu yazıyı dikkat çekici kılan önemli bir detay “Uygun” kelimesinin kullanımı. Yani Fatih, tahta çıkan bir kardeşin öldürülmesi konusunda katı bir zorunluluk getirmemiş ancak bunun uygulanıp uygulanmayacağına dair tercih hakkını ona vermiştir.

Örneğin Yavuz Sultan Selim’in Tahta çıktıktan sonra bu tercih hakkını kullanarak kardeşi Korkut’u öldürmek yerine Manisa ve Midilli valiliğini ona verdi. Ayrıca Fatih’in “Bilim adamlarının çoğunluğu bile onayladı“ Bu ifadeden bazı alimlerin bu konuda fetva vermedikleri, fetva vermekten kaçındıkları veya olumsuz fetva verdikleri anlaşılmaktadır.

Fatih Kanunnamesi’nde hanedanın taht iddiasında bulunan üyelerinin ortadan kaldırılabileceğine dair bir düzenleme yer alıyordu.

Bu, olası iç karışıklıkların önlenmesi amacıyla Türk geleneklerinde önemli bir değişiklik olarak değerlendirilebilir. Çünkü Türk devletlerindeİsyan etmeyen hanedan mensuplarına dokunulmaması geleneği vardı..

Bazen isyancı hanedan üyelerinin hayatları bile bağışlandı. Fatih Kanunu’yla artık isyan edip etmemenin bir önemi kalmadı. Fatih dönemiyle birlikte Osmanlı siyasi hayatında İslam hukukunda egemenliğin bölünmezliği ilkesi kurulmuştur.

Aynı zamanda padişahın oğlu olmak her an ölüm tehlikesini göze almak anlamına da gelmeye başladı. Taht sahiplerine yönelik en büyük tehdit, prenslerin potansiyel olarak anlaşmazlığa neden olabileceği endişesiydi. Bu endişe o kadar büyüktü ki Henüz bebek olan prensler bile potansiyel tehlike olarak görülüyordu.

Osmanlı tarihinin en kanlı kardeş katliamı, herkesin Fatih Sultan Mehmet (II.Mehmet) olarak tanıdığı ama aslında Fatih Sultan Mehmet (II.Mehmet) olarak bilinen bir adam tarafından işlenmiştir. III. Sultan Mehmet’in tahta çıktığı 1595 yılında gerçekleşti.. III. Mehmet, en büyüğü 13 yaşında olan 19 kardeşini öldürdü.

Şehzadelerin naaşları Hırka-i Saadet makamı önüne konulduğunda annelerinin çaresiz çığlıkları Topkapı Sarayı’nın duvarlarında yankılandı.

Fatih Kanunları’na dayalı kardeş katliamı yaklaşık 150 yıl sürdü. Bu dönemde 61 şehzadeden 22’si devlete isyan ettiği için öldürülmüş, diğerleri ise Kanunname uyarınca hayatlarına son vermişlerdir. 1603 yılında Osmanlı tahtına çıkan I. Ahmet, kardeşi Mustafa’yı öldürmemiş ve hanedanın en aklı başında üyesinin tahta çıkma sistemini Ekber ve Erşed sistemi olarak adlandırmıştır.

I. Ahmed 1617’de öldüğünde oğulları olmasına rağmen hanedanın en yaşlı üyesi 22 Kasım 1617’de tahta çıktı. Yerine kardeşi I. Mustafa geçti. Böylece ilk kez Osmanlı tahtına bir padişahın oğlu yerine padişahın kardeşi çıktı. Bu dönemden sonra yerini kardeş katlinin yerini, tahta çıkma ihtimali olan prenslerin gözetim altında tutulması uygulaması aldı. Kafes sistemi satın aldı.

Sonuç olarak kardeş katliamı Osmanlı Devleti’nin birliğini korumak amacıyla düzenlenmiştir. Bir başvuru olarak kabul edilir. Tarihi olayları o dönemin şartlarına göre değerlendirmek önemli ama düşündüğümüzde hiçbir dayanağı olmasa da masum çocukların öldürülmesini insanların kabul etmesi zordur.