“Büyük Depremlerin Hep Gece Gerçekleştiği” Teorisi Gerçekten Doğru Olabilir mi?

İnsanların sıcak yataklarında uyuduğu ilk deprem Kahramanmaraş depremi yoktu. Tarih boyunca benzer birçok yıkıcı deprem meydana geldi.

17 Ağustos tarihinde, Gölcük’te gerçekleşen deprem de yine insanların uyuduğu gece saatlerinde gerçekleşmişti. Depremlerin özellikle gecenin ilerleyen saatlerinde veya sabaha karşı gerçekleşmesi, teorileri de beraberinde getirdi ve zaman içinde “Büyük depremler gecesi olur” algısı oluştu.

Dünya standartlarında ise durum biraz farklı. En büyük ilk 10 depreme bir bakalım.

Şili, 1960

1. Şili, Valdivya (22 Mayıs 1960)

• Büyüklük: 9.5
• Saat: 19:11

2. Alaska, Prens William Sesi (28 Mart 1964)

• Büyüklük: 9.2
• Saat: 17:36

3. Endonezya, Sumatra (26 Aralık 2004)

• Büyüklük: 9.1
• Saat: 00:58

4. Japonya, Sendai (11 Mart 2011)

• Büyüklük: 9.0
• Saat: 14.46

5. Rusya, Kamçatka (4 Kasım 1952)

• Büyüklük: 9.0
• Saat: 04:58

6. Şili, Bio-Bio (27 Şubat 2010)

• Büyüklük: 8.8
• Saat: 3.34

7. Ekvador Açıkları (31 Ocak 1906)

• Büyüklük: 8.8
• Saat: 10:36

8. Alaska, Sıçan Adaları (2 Nisan 1965)

• Büyüklük: 8.7
• Saat: 19:01

9. Endonezya, Sumatra (28 Mart 2005)

• Büyüklük: 8.6
• Saat: 23:09

10. Tibet, Assam (15 Ağustos 1950)

• Büyüklük: 8.6
• Saat: 19:39

Bir de Türkiye’de yaşanmış en büyük depremlere bakalım.

Kahramanmaraş, 2023

1. Erzincan (27 Aralık 1939)

• Büyüklük: 7.9
• Saat: 01:57

2. Kahramanmaraş (6 Şubat 2023)

• Büyüklük: 7.7
• Saat: 13:24

3. Kahramanmaraş (6 Şubat 2023)

• Büyüklük: 7.6
• Saat: 04:17

4. Kahramanmaraş (6 Şubat 2023)

• Büyüklük: 7.6
• Saat: 13:24

5. Van, Muradiye/Çaldıran (24 Kasım 1976)

• Büyüklük: 7.5
• Saat: 12:22

6. Kocaeli, Gölcük (17 Ağustos 1999)

• Büyüklük: 7.4
• Saat: 03:02

7. Minibüs (23 Ekim 2011)

• Büyüklük: 7.2
• Saat: 13:41

8. Düzce (12 Kasım 1999)

• Büyüklük: 7.2
• Saat: 18:57

9. Elazığ (24 Ocak 2020)

• Büyüklük: 6.8
• Saat: 20:55

10. İzmir, Seferihisar (30 Ekim 2020)

• Büyüklük: 6.6
• Saat: 14:51

Dünyanın geçtiği en büyük ilk 10 depremden ibaret 2 tane gece akşamları (00:00 sonrası) gerçekleşmişken, Türkiye’deki en büyük 10 deprem arasında bu sayı 3’e çıkıyor.

Elbette ki yalnızca en büyük depremlere bakarken bir çıkarmamda var olmak doğru değil ama bu sayıları bile büyük depremlerin yoğun gece saatlerinde gerçekleşmediğinin bir hareket. Ancak bu konuda bilimin de kullanımı birkaç söz var.

Gün ve ayların sesini sağlayan Dünya ve Ay’ın hareketleridir. Bu hareketler gerçekten depremlere neden olabilir mi?

Bhabha Atom Araştırma Merkezi’ndeki bir grup sismolog tarafından muayenehanesine gittiğini göre Ay’ın hareketlerisonunda gerçekleşen depremleri bir nebze olsun.

36 yıllık (1978-2008 yılları arası) deprem yıkıntıları grup, Ay’ın Dünya’ya en yakın konumda deprem sayılarında sahne tespit ettiğini tespit etti. Zira bu durum Ay’ın sebep olduğu yeri çekmeyi uzatıyor. Üstelik Ay’ın yeni ay ve dolunay evrelerinde görülen gelgitler de depremler üzerinde etkili olabilir.

Çünkü gelgitler, fay bağlantılarının kırılmasına neden olabilir.

Ay’ın Dünyası boyunca bir tam tur atması yaklaşık 1 ay sürer. Ay’ın gerçekleşmesi bu hareket, Dünya üzerinde gelgitlere sebep olur. Okyanuslar üzerinde bu hareketlenme, Su baskı noktalarını değiştirdiği için de özellikle kıyı şeritlerindeki fay hatları sıkışabilir ve depremler meydana gelebilir.

Günün hangi saatinde gerçekleştiğin depremlerin sonuçlarına dair ise bir kanıt yok.

Dünyanın 1 gün süren kendi çevresinde dönüşü fay hatları için herhangi bir değişikliğe sebep olmaz. Ancak yine aynı araştırma grubu, akşam saatleri gerçekleşen (5-6 büyüklüğündeki) deprem sonuçları zaman zaman yakalanmasını tespit etmişti.

Ancak bu durum yalnızca bir rastlantıdan ibaret olabilir. Zira büyük depremlerin yalnızca sabah veya akşam saatlerinde olduğuyla ilgili kesin bir kanıt yok. Hatta bunlarla ilgili sayısız araştırma, depremlerin her saatinde gerçekleşebileceğini gösteriyor. Öte yandan tarih boyunca, farklı saat aralıklarında pek çok büyük deprem yaşandı. İçeriğimizin başında da zaten bunun örneklerini gördük.

Kısaca anlatmak gerekirse; deprem, diğer doğa binalarına kıyasla daha farklı bir oluşum. Örneğin erozyondan korunmak için her yeri ağaçlandırabilirsiniz ya da deprem için temizliğimiz tek şey daha sağlam ve güvenli evler inşa etmek olabilir. Gelişini önleyemiyor olsak da dışarı çıkanları engelleyebiliriz. Bir depremin daha unutulmasını dilesek de maalesef ki ‘deprem’ gerçeğiyle yaşamayı öğrenmeliyiz.

Eğer depremden etkilenmezse, bölgeden etkilenir afetzedelere yardım edebilmek için koridorunuz, güvenilir konutunuzu bir araya getirin:

Depremler hakkında bilgilenmek için kullanabileceğiniz faydalı uygulamaları kullanıma indirmek için:

En Faydalı Deprem Uygulamaları (iOS – Android)

Arama kurtarma ekiplerine direkt olarak konumunuzu iletebileceğiniz AFAD resmi işletim sistemini kullanmaya yönelik:

sırasında ve deprem sonrasında bireysel olarak nelere dikkat etmeniz gerekir almak:

Kaynaklar: Rediff.com, USGS, Researchgate, CSUSM, SMS Tsunami