Bitişik İki Binanın Deprem Esnasında Birbirlerine Çarpmasıyla Oluşan “Çekiçleme Etkisi” Neden Bu Kadar Tehlikeli?

Türkiye bir deprem merkezi ve bu sürecin ne kadar acı sonuçları yol açabileceğini 6 Şubat’ta meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremlerde bir kez daha gördük. 7.7 ve 7.6’lık depremler, başta Kahramanmaraş olmak üzere en az 11 ilde çok büyük bir yıkıma neden oldu. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı kurallarına göre 6 Şubat depremlerinin maliyeti, 100 binden fazla bina oldu.

100 binden fazla binanın yıkılmış veya acil yıkım kararı verilmiş olması, bu yapıların tümünün çürük olduğu anlamı gelmemek. Aslında bazı binalar, ne yazık ki yanlarındaki binalar nedeniyle yıkıldılar. Hatta pek dahiliz izlemişsinizdir; deprem anında sona eren bazı binalarda çok şiddetli gümbürtülerin kopmasının nedeni de kullanıldı. yürütmelere çarpan binaları “çekme etkisi” yapmış, depremin etkilerini ciddi şekilde artırmıştı.

Peki nedir bu çekme etkisi? Nasıl oldu da depremin grafiğini artırdı?

Gerek Türkiye’de gerekse diğer ülkelerde sıra evler yaygın. Bazı caddeleri satın alabilirsiniz; bir sıra üzerinde inşa edilmiş onlarca ev bulunur. Bu bina kimi zaman aynı yükseltmeye sahipken kimi zaman ise farklı yüksekliklerde olurlar. İşte “çekiçleme etkisi” dediğimiz olay, tam olarak bu binalar arasında yaşanmaktadır.

Şiddetli depremler, yüksek görüntüler salınmasına neden olur. Bu çok olağan bir zorunluluk. Ancak bazen deprem etkisi ile çarpma çarpmaya başlar. Bazen aynı yükseltmeye sahip olan binalar, bazense farklı yüksekliklerdeki binaların deprem etkisi ile yakın çarpar. Yaşanan bu olay, çekme etkisi olarak anılmaktadır.

Deprem anında yaşanan kırma arşivleri en güzel örneklerinden bir tanesi:

Çekiçleme etkisi, iki bağımsız bina bir şekilde inşa edilmesi nedeniyle yaşanır. Basit bir örnek vermek gerekirse: Eğer yukarıdaki bina tek bir zemin üzerine inşa edilmiş olsalardı, bir bütün halinde salılacaklardı. Ancak iki farklı temel ile komşu olan bağımsız kolonlarbu işleyişin yaşanmasına yol açmış durumda.

Yükseklik farkı attıkça, çekiçlemenin yol açtığı hasar da artabilir!

Çekiçleme çelikleri deprem anında yol açacağı ekstra hasar, pek çok değişkene bağlıdır. Bu bağlamda, aynı yükseltmeye sahip olan iki bina bağlantısı çatıdan çarpacaktır. Ancak yükseklik farkı bu durum modları. Yüksek olan bina, alçak olan binaya çarptığı yerden aldığı hasara dayanamayabilir. Böylesi bir durumda imha olacaktır.

Şunu da unutmamak gerek; bir deprem bir deprem binası hangi yöne doğru sallanacağını bilmek çok güçtür. Çekiçleme etkisinden dolayı orta katları duvarları yıkılan bir bina, duvarlar üzerine de yıkılabilir. İşte bu durumdaki uçakların boyutu birkaç kat daha artacaktır.

Çekiçleme etkisi, çok kolay bir şekilde emilebilir.

Çekiçleme blokları neden olduğu riskler, çok kolay bir şekilde ortadan kaldırılabilmektedir. Uygulanabilecek ilk önlem, bina binaları yeterli mesafeyi ortaya koymaktır. Bu sayede perdelerin çarpması engellenebilir. Bu yapılamıyorsa, deprem derzi uygulamaları ile yapılar arasındaki sismik izolasyon sağlanması. Büyük depremlerin etkileri bir nebze de olsa azaltılabilir.

Deprem derzi ile ilgili ayrıntılı bilgi edinmek isterseniz, aşağıdaki içeriğimize göz atabilirsiniz: