Keşke Şimdi de Zorunlu Olsa: Bir Dönem Uzay Bilimine Âşık Liseli Gençler Yetiştiren “Kosmografya” Ders Kitabı

1933’ten başlayarak tam 1979’a kadar tüm liselerde zorunlu bir ders olarak okutulan ve kitabını Ali Yar Bey’in yazdığı kozmografyaAtatürk’ün bu ülkeye kazandırıldığı en değerli değerlerden birisiydi.

Kopernik, Galileo’dan gezegenler, uzay, kara delik hakkında her şeyi ele alan bu ders, okutulması zorunluyken 1979’dan sonra müfredattan kaldırılmıştır. Hem siyasi hem askeri bir karakter olup hem de bilime bu denli önem veren Atatürk, bilimin içinde yetişen nesiller yetiştirilmesi için elden geldiği ortaya çıktı.

Yeni geliştirilen Cumhuriyet’in eğitimli nesiller yetiştirmesi için Atatürk, açıklamalarla yazılan “Kozmografya” kitabını tüm liselere zorunlu kılarak Türkiye’nin ilk astronomi kitabının yayınlanmasına da talimat verdi.

Ülkenin tek kurtuluşunun bilime dayalı eğitim ve öğretim olduğu öngörüsüne sahip olan Ulu Önder Atatürkkapsamlı mücadelesinden sonra kurduğu Cumhuriyet’i daha da ileriye götürmek amaç amaçlı yönergeleri hedef kitle kitapla eğitim düzeyini yükseltmeye gayret etti.

savaş sonrası fakirlik, hastalık ve cehaletle mücadele eden ülkede diğer yandan bilim ve sanatla Cumhuriyet inşa ediliyordu. Yeni eğitim modeli benimseniyor, yurt dışına eğitim için öğrenciler gönderiliyor ve örnek bir ülke yaratılıyordu.

O dönemde insanların inançları için Dünya’nın düz olduğunu ya da bir boğanın boynuzlarının üstünde bağlılıklarını düşünüyorlardı.

Sağdan üçüncü kişi Ali Yar.

Astronominin ne olduğu hakkında hiç kimsenin bir fikri yoktu. İşte tam böyle bir zamanda “Hayatta en gerçek mürşit ilimdir, fendir” sözleriyle anlayacağımız önemini özetleyen, kendisi de bir geometri kitabı yazan olan Atatürk, astronomi alanında bir bilim kitap yazması için Ord. Ali Yar’a istekte bulundu. Arzuyu gerçekleştirmek da 1929’da “Kozmografya” isimli bu kitap basıldı.

Kitabın yazarı Ali Yar, dünyanın ilk üç uçak mühendisinden biri olmuştur.

Bugünkü Galatasaray Lisesi olan Mektebi Sultani’den mezun olan Ali Yar, 1912’de Paris Yüksek Tayyarecilik Mektebi’nden mezun olmuştur. Böylece ilk uçak mühendislerinden biri olmayı elde etmiş oldular. Ayrıca bizim anlayışımızı açıklamak gerekirse İstanbul Üniversitesi olan Darülfünun’da o dönemleri cebir, astronomi dersleri verirdi.

Astronomi için kaynak niteliğindeki Kozmografya kitabı, 1933 yılında tüm liselerde okutulmaya başlandı.

286 sayfa, 21 sayfadan oluşan kitabın her bir bölümünde farklı olarak yayınlanması yer alıyor. 13. bölüm Ay’daki krateri gösteren bir fotoğrafa da yer verildi. Bu fotoğraftaki kraterin ismi ise Mustafa Kemal Atatürk’ün adını taşıyor.

İçerik olarak astronomiyi anlatsa da bir bütün olarak Atatürk’ün bilime, eğitime verdiği önemin önüne seriyor. İçindeki gökyüzü haritaları, teleskop bilgileri, gezegenlerin yapısı ve kainatın yapısıyla o dönemde pek çok hayranı bilime büyük ilgi duyarak bu yol yollarına ulaşma oldu.

Bu insanlardan biri de Fahrettin Akbulut’tur. Akbulut, ilgi gördüğü bu kitabı bilim okuyarak önem verecek ve ilerleyen zamanlarda de önemli bir matematik profesörü olacaktır.

Kitapta ismi yazanlar: Fahrettin Akbulut ve Fatih Akbulut / Fotoğraf: Selman Akbulut

Atatürk’ün yazdırmış olduğu bu kitabın birçok öğrenciye ilham kaynağı olduğunu görüyorum. Bu isimlerden birisi olan fatih akbulut Kozmografya kitabını almayı incelerken gezegenlerin, yıldızların ve koca bir kâinat kuşatmanına astronomiye ilgi duymaya başlar. Sonunda ise kendisine harika bir kariyer planı çizmiş olacaktır.

California (Berkeley) Üniversitesi Matematik bölümü mezun olur, Wisconsin ve Michigan üniversitelerinde profesörlüğe kadar yükselir. Bu esnada çok önemli bir yanıtın peşine düşüyor: “Yaşadığımız uzay Öklid uzayı mı, yoksa onun yalancı kopyaları mı?” işletmeyi araştırırken İngiliz Astronomi profesörü Zeeman’ın 1963’te yaptığı tahmin içeren bir çözümünü bulur. Bu bulgusu onu birçok ödüle ulaştıran, bunlardan biri de TÜBİTAK Bilim Ödülü’dür. Oğlu Prof. Dr. Selman Akbulut da gözlemcilerin babası gibi bilime aşık olarak yetişir.

“İstikbal göklerdedir!”

Kitabın önemi ise Atatürk’ün bu ünlü sözüyle daha rahat kavrıyoruz. Lise sıralarında oturan Selmanlar, Fahrettinler, Aliler, Mehmetler… Daha birçok isme ilham olan ve ufkunu açan bu önemli kitap müfredatından kısıtlamalar da olumsuz gidişatı de beraberinde getirdi.

Hikaye birçok olaya tanık olduğumuz ve bilimden uzak kalan nesiller, Atatürk’ün 1929’da düşünüp geliştirdiği bu sisteme bakışında, şimdi geçmişte geriye gitsek günümüzden daha fazla yol kat geleceğimizi tahmin edebilirler mi?

Atatürk’ün sevgisinin onu ne kadar ileri görüşlü bir bilim lideri yaptığınız günümüzde de hala devam eden toplumsal sorunlarımızın başlangıç ​​noktasına çok iyi anlayabiliriz. Eğitimli nesiller için ömür günü Ulu Önder’imize saygı ve özlemle.