Binaları Depremlerde Riskli Hale Getiren Bir Diğer Önemli Dezavantaj: Kısa Kolon Davranışı

Vatandaşlarımızı ihmaller yüzünden kaybetmemek adına halk olarak bilinçlenmeliyiz. Dolayısıyla bir binanın depremde yıkılmasına sebep olan unsurları bilmemiz gerekiyor. Bu unsurlardan biri de ‘Kısa Kolon Davranışı‘ olarak geçici olaydır.

Ancak Kısa Kolon Davranışı’nı anlatabilmek için önce birazcık kolonların davranışından ve neden bu kadar hayati önem taşıyanlarından konuşmalıyız.

Kolonlar, bir bina inşaatı inşa eder. Dolayısıyla en çok önem verilmesi gereken husustur.

Kolonlar temel olarak basma yüklerini ileten dikey yapılardır. Bir bina zemin kati kolonlar, üst katların ağırlığını taşıyabilecek kadar büyükyükleri döşeme ve kirişlerden temellere ve aşağıdaki dağıtabilecek kadar dayanıklı olmalı.

Kolonlar, en Verimli destek için tüm katlarda eşit olarak (aynı konumda) konumlandırılmalıdır ve inşaat mühendisleri, uygun bir tasarım seçmeden önce kolon tarafından desteklenebilen maksimum ağırlık ölçmelidirler. Modern inşaatta kolon için çelik ve beton malzeme kullanılır. Kolonlara binen yükün çok fazla olduğu çok katlı binalarda hem çelik hem de betondan oluşan kompozit kolonlar kullanılması

Az katlı (en fazla 5 kat) binada sadece beton ve demir malzeme de kullanılabilir.

En fazla 5 kat Olacak şekilde olan az katlı binalarda yüklü kolonların içinde çelik barındırması gerekmez. Eğer uygun inşa edilirlerse beton kolonlar, depreme dayanıklı olurlar. O zaman gruplarımızın içinde yaşadığı apartmanlardaki beton kolonlar nasıl inşa edilmeli? Deprem yönetmeliğine göre bina kolonunda en az 6 tane 14’lük ya da en az 4 tane 16’lık tırtıklı ve sıfır demir kullanılması gerekmektedir.

Pekilerin kolon uzunluğu ne kadar olmalıdır? Kısa kolonların davranışı neden yürütür?

Bina yapımında kolonların ne denli önemli olduklarından yeterince bahsettiysek oradan asıl konumunaza. İçinde demir olan beton kolonların yıpranması, uzunluklarına göre değişir. Geçmiş depremlerden ve yapılan deneylerden öğrenildi ki bir katta bulunan farklı yüksekliklerde kolonlara sahip betonarme karkas boruları kısa kolonları, uzun kolonlardan çok daha fazla hasret görmüştür.

Kısa kolonlar, depremlerin oluşturduğu kuvveti daha az absorbe eder ve dayanamaz. Dayanamamasının sebebi, kısa olmasından dolayı yeterince dayanıklı malzeme ile bezenememiş olması.

Bir kolonun sertliği, darbeye karşı telkin anlamı gelir, yani ne kadar büyükse onu deforme etmek için gereken kuvvet de o kadar büyük olur. Kısa bir kolon, bu kadar büyük bir kuvvet için yeterince tasarlanmazsa bir deprem sırasında önemli ölçüde hasar görebilir. Bu davranışa Kısa Kolon Davranışı denir.

Binaların kısa kolonlar üzerine inşa edildiği zaten neredeyse hiç görmüyoruz. Kısa kolonlar, ara katlarda kullanılır. Dolayısıyla bir deprem anında olunabilecek en tehlikeli yer, kısa kolonların kirişleri(!) ara katlardır. Kısa Kolon Davranışı’nı üstteki GIF’ten izleyebilirsiniz.

Taşıyıcı olmayan bu kısa kolonlar bile gördüğünüz gibi depremde ne hale geliyor. Sadece birkaç saatimizi alan araştırmayla bu bilgileri öğrenip ‘O zaman yapılmalı böylelidiyebiliyorsak, bu binaları inşa eden insanlar neden ısrarla binaları olması gerektiği gibi inşa etmiyor?